Bir süre önce uluslararası gösteriler yapmak üzere oluşturulan bir dans/gösteri organizasyonunun proje koordinatörü olan ve çok saygı duyduğum bir büyüğüm, koreografiler, dekorlar ve kostümlerin tasarımında Mehmet Siyah Kalem'in eserlerinden esinlendikleri söylemiş ve kim olduğunu bilmediğimi söylediğimde de çok şaşırmıştı. Bunun üzerine gelişen merakım, Mehmet Siyah Kalem ile ilgili birkaç parça yazı okumamla kalmıştı ancak güncel sanat aktivitelerinden bahseden bir televizyon programında Yapı Kredi Kazım Taşkent Sanat Galerisi'nde açılan "Ben Mehmet Siyah Kalem / İnsanlar ve Cinlerin Ustası" adlı sergiyi duyunca konuyla tekrar ilgilenmeye başladım.
Mehmet Siyah Kalem, enterersandır, aslında kim olduğu, ne zaman ve nerede yaşadığı hakkında net bilgilere sahip olunmayan ancak diğer kültürlere göre din başta olmak üzere farklı kriterlerle şekillenmiş Türk-İslam resmi için çok önemli bir isim... Yapı Kredi'nin sergisi ile ilgili bilgilerde* Mehmet Siyah Kalem'den "...Orta Asya kökenli bir ressam. Yaşadığı dönem hakkında araştırmacılar arasında tam bir düşünce birliği bulunmuyor. 15. yüzyıl öncesini temel alanlar olduğu gibi, 16. yüzyılda etkinlik gösterdiğini öne süren tarihçiler de var. Resimlerinin ana konusu Orta Asya Şamanizmi ile İslami dönemin birbiriyle kaynaştığı gündelik hayat sahnelerini kuşatmakta. Pazar yerleri, kervancılar, dervişler, zanaatkâr loncalarının etkinlikleri, hayvanlar ve doğaüstü yaratıkların fantastik dünyası bu resimlerde geçmişi günümüze taşıyor..." şeklinde bahsediliyor ama Nurhan Atasoy'un "Geleneksel Türk Sanatları"** başlıklı yazısında resimlerden "Mehmet Siyah Kalem" diye bahsedildiği şeklinde bir ifade yer alıyor. Sözkonusu yazıdaki bilgilere göre Orta Asya'da Türkistan'da yapılan bu resimlerde "Çin Sanatı etkisi" varmış ve -sanırım- minyatür tekniğinden de farklı olarak çizimlerde hacim değerlerine de sahipmiş.
Henüz sergiye gitmedim ama, internette ulaşabildiğim ve görebildikerim doğrultusunda Mehmet Siyah Kalem'in -ya da eserlerinin- geçmişinin belirsizliği/esrarengizliği bir yana içeriğindeki figürler ve tasvir edilen "an"ların çok dikkat çekici olduğunu düşünüyorum. Sergi notlarında yazıldığı kadarıyla "Orta Asya Şamanizmi ile İslami dönemin birbiriyle kaynaştığı gündelik hayat sahneleri" karmaşık rüyaları ya da gerçek-üstü korku filmlerini andırdan cinler perilerle dolu...
Sergiyi gezdikten sonra bu konuda da tekrar yazacağım, baskın kültürlerin etkisiyle kendimize özgü kreatif üretimler yapmak ya da üretimleri doğru değerlendirebilmek için galiba önce burnumuzun dibindekileri özümsemek lazım...
Kaynaklar
*http://www.ykb.com/ykb/kultur_sanat/etkinlikler/kt_etkinlik.html
**http://www.istanbul.edu.tr/Bolumler/guzelsanat/minyatur.htm
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder